Vroeger werd veel gewerkt met straffen, daarna kwam het opvoeden door middel van belonen in de zwang. En nu is zowel belonen als straffen niet ideaal. Dat was mij wel duidelijk geworden in de artikeltjes die ik lees over opvoeden. Maar wat blijft er dan nog over op het gebied van opvoeden? Is het dan misschien niet opvoeden? Aandachtspunt is: echt contact maken met je kind en kijken naar de behoefte achter bepaald gedrag en hierop inspelen.
Belonen en straffen, ik pas deze manier ook wel toe. Ik wist wel dat het anders kan. Dat had ik wel gelezen in allerlei artikeltjes. Maar ja, hoe? Soms kun je beter tips krijgen van bevlogen mensen horen, dan uit een artikeltje. Laatst had ons kinderdagverblijf een heel leuke en leerzame lezing georganiseerd, gegeven door Sanne en Nathalie van bureau Forsa (www.versterkdeopvoeding.nl). Toen ik thuis kwam heb ik gelijk de feitjes, weetjes, tips en trucs die mij iets deden opgeschreven. Nu heb ik een leuk blogje geschreven met mijn bevindingen. Het is een mix van de interactieve avond door Forsa, een eerdere lezing over zelfvertrouwen via een ander kinderdagverblijf en alle artikeltjes over opvoeden die ik eerder heb gelezen. Maar toch: vraag eens aan je eigen kinderdagverblijf om een lezing door Forsa te organiseren. Laat je inspireren door deze blog. Loop je ergens tegenaan bij het opvoeden en kom je er niet uit? Vraag dan wel deskundige hulp aan.
Straffen en opvoeden – de nadelen
Het systeem van straffen en opvoeden is ook wel de manier waarop puppy’s worden getraind. Zij worden volgzaam en gehoorzamen hun baasje. Wat is straffen? Het kan op veel manieren. Als je dit niet doet, dan mag je vanavond niet op de iPad. Ik tel tot 3, en dan.. of anders… Vanavond geen verhaaltje voor het naar bed gaan. Negeren wordt ook wel als straf gebruikt. En ja, het kan soms werken. Een kind dat geen aandacht krijgt, leert dat als het stil en rustig is het wel weer aandacht krijgt. Andere kinderen gaan als je ze negeert nog sterker rebelleren.
Bij belonen beloon je positief gedrag in de hoop dat je kind het gedrag vaker vertoont. Het is eigenlijk net als straffen een manier om je kind te conditioneren. Hoe beloon je? Door te zeggen: oh wat lief van je, goed zo, knap hoor. Nadeel hiervan is dat je kind afhankelijk kan worden van jouw bevestiging. Je kind leert om bepaald gedrag te vertonen, omdat het weet dat er een beloning tegenover staat. Dat is dan de motivatie van bepaald gedrag. Je kind kan zo afhankelijk worden en is minder uit zichzelf gemotiveerd om bepaald gedrag te vertonen.
Als je het systeem van straffen en opvoeden hanteert, kan dit alleen slagen als je consequent bent. En je moet bij jezelf nagaan of je dit kunt zijn. En eigenlijk zou je bij het systeem van straffen en belonen altijd als politieagent bij je kind moeten zijn om het gedrag in de gaten te houden. Als jij er niet bent vervalt de stimulans om bepaald gedrag wel of niet te doen. En je kind heeft niet zijn eigen ideeën en heeft minder gemakkelijk innerlijk contact met zijn eigen wensen en behoeftes. En het is best handig als je kind weet wat hij/of zij wil bijvoorbeeld bij beroepskeuzes. En in het onderwijs: je wilt iets leren. Leren is minder leuk als het puur iets is dat moet en omdat dat goedgekeurd wordt.
Wat kun je dan wel doen?
Het is allereerst belangrijk dat je echt in contact bent met je kind. En als je tegelijkertijd bezig bent in huis met even de was doen, schoonmaken, even op de laptop, even dit en even dat, kun je geen goed contact met je kind hebben. Kinderen krijgen vanaf een bepaalde leeftijd een eigen wil en zullen die wil aan je opleggen. Je kind kan driftbuien krijgen, wil niet aan tafel zitten tijdens het eten, gaat bijten of slaan. In die periode is het ik, ik, ik. Je kind kan vervelend gedrag vertonen waar je iets aan wilt doen.
Hoe ga je om met driftbuien?
Dan begint voor veel ouders het opvoeden met straffen en belonen. Maar omdat het kind nog zo met zichzelf bezig is, zal dit nog niet veel vat hebben op het kind. Het is dan de kunst om te kijken wat de behoefte achter het gedrag is. Is het voeding/drinken, waardering, autonomie, contact/verbinding, aandacht. Je kunt dan niet reageren op het gedrag, maar op de emotie die erachter zit. Kom je er echt even niet uit? Doe dan een stap terug en vraag je af wat jij nodig zou hebben als jij in de schoenen van je kind zou staan.
Soms kan je kind in een driftbui bijvoorbeeld zijn broertje bijten. Dan kun je het best zeggen: ‘Zullen we samen een washandje halen, want hij heeft zo’n pijn’. Of ‘Wat kun je doen om het goed te maken met hem?’. Dit is beter dan een kind dat een ander kind pijn heeft gedaan apart zetten. Het kind heeft dan geen benul van het effect van zijn gedrag.
Complimentjes geven
‘Dank je wel’ zeggen in plaats van: ‘goed zo’! of ‘Wat heb je netjes je bordje leeg gegeten’. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘dank je wel, ik word zo blij als het huis lekker opgeruimd is’. Dan betrek je het op jezelf. En in plaats van te zeggen ‘wat knap dat je zo’n hoge toren hebt gebouwd’ kun je benoemen wat je kind heeft gedaan ‘ik zie dat je helemaal zelf een hoge toren hebt gemaakt’. En als je kind een kleurplaat of tekening heeft gemaakt, zeg dan ook serieus wat je mooi en minder mooi aan de tekening vindt in plaats van ‘prachtig’. Anders kan je kind het moeilijk gaan vinden als iets juist niet lukt op bijvoorbeeld school. Beloon de inzet en niet het resultaat.
Emoties
Je kunt als je kind een driftbui heeft de emotie benoemen die je kind laat zien. ‘Zo, jij bent boos!’ of bij een huilbui: ‘Ben je verdrietig?’ Als je kind echt in zijn emotie vast zit, laat je hem even rustig worden. Of zorg dat je zelf ook rustiger wordt als je boos bent. Het is overigens niet erg als je oprecht je eigen emoties, bijvoorbeeld boosheid, laat zien. Exploderen is minder handig, maar als je je boosheid laat zien, geef je je kinderen aan dat jouw grens is bereikt.
Als je je kind streng wilt aankijken, helpt dit ook niet altijd. Dan neem jij initiatief en komt het contact niet uit je kind. Sommige kinderen vinden het fijn om op hun kamertje te zijn om rustig te worden. Of je kan je kind even op de gang zetten. Belangrijk is hierbij de intentie waarmee je je kind op de gang zet. Doe je het als strafmethode, zodat je kind geen ongewenst gedrag vertoont? Of doe je het omdat je kind (en jezelf) even een time-out nodig hebben. Om daarna weer met elkaar in het reine te komen.
Pas als de emotie voorbij is, kun je met elkaar contact hebben. Luister naar wat je kind te vertellen heeft. Zorg dat je echt in verbinding bent met je kind. Als kinderen veel ongewenst gedrag laten zien, is dat een teken dat ze meer contact/aandacht nodig hebben.
Mmmm.. het blogje is een beetje een ratjetoe geworden. Hopelijk heb je er toch nog iets aan!